Misschien hoor je het wel eens. Over bovenstroom en onderstroom. Als teamcoach heb ik hier nogal eens mee te maken.
Maar, wat is het? De term onderstroom suggereert vaak iets negatiefs. Iets wat schadelijk is en moet worden vermeden.
Ik schrijf deze blog vanuit de zienswijze die ik erop heb.
Allereerst de definitie:
- Bovenstroom is alles wat gezegd wordt waar mensen samenwerken. Het gesproken en geschreven woord.
- Onderstroom is alles wat niet gezegd wordt en impliciet blijft. Denk aan onuitgesproken gedachten en gevoelens, soms bewust of onbewust.
In de bovenstroom kunnen onderwerpen besproken worden die constructief zijn voor het geheel, waar in de onderstroom totaal anders over gedacht kan worden. En die er haaks op staan.
Als teamcoach word ik doorgaans gevraagd als de boven- en onderstroom contra productief zijn. Dus als de onderstroom tegen de bovenstroom in gaat.
Wanneer wordt onderstroom een probleem?
De onderstroom en bovenstroom werken het beste samen als ze op één lijn liggen. Dan voelen mensen zich gehoord, is er vertrouwen en bewegen teams in dezelfde richting. Maar als er een kloof ontstaat, wordt de onderstroom een tegenkracht.
Hoe maak je de onderstroom zichtbaar en productief? Als coach, teamleider, manager….
1. Erken dat de onderstroom er altijd is
De onderstroom is een natuurlijk onderdeel van samenwerking. Hoe meer je probeert deze te negeren, hoe sterker hij wordt. Accepteer dat er altijd gevoelens onder de oppervlakte spelen.
2. Creëer psychologische veiligheid
Mensen spreken zich pas uit als ze zich veilig voelen. Laat zien dat je openstaat voor kritiek en andere perspectieven. Wees zelf kwetsbaar. Durf ook te benoemen wat jij lastig vindt.
3. Signaleer de onderstroom actief
Luister niet alleen naar wát er wordt gezegd, maar ook naar hóe het wordt gezegd. Let op:
- Non-verbale signalen: Stilte, oogcontact vermijden, zuchten, of een lacherige toon.
- Spanning in het team: Voelt de energie stroperig? Is er cynisme of terughoudendheid?
- Wat er buiten vergaderingen gebeurt: Soms hoor je in een informele setting meer over wat er écht speelt.
- Breng onderstroom en bovenstroom samen
De kracht zit in het verbinden van wat gezegd wordt en wat er werkelijk leeft. Zodra je de onderstroom serieus neemt, krijg je niet alleen eerlijkere gesprekken, maar ook meer eigenaarschap en betrokkenheid. Dit leidt tot beslissingen die écht gedragen worden.De onderstroom is geen vijand, maar een waardevol signaal. Door deze bewust te erkennen en bespreekbaar te maken, bouw je aan een teamcultuur van vertrouwen en openheid.
